ελλαδικός πολιτισμός

Πολιτισμός που άκμασε στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την περίοδο του χαλκού. Η περίοδος αυτή άρχισε περίπου από το 2800 π.Χ. και συνεχίστηκε έως το τέλος της 2ης χιλιετίας π.Χ. Η τελευταία της φάση, η υστεροελλαδική (1580-1100 π.Χ.), ταυτίστηκε με τον μυκηναϊκό πολιτισμό. Ένα σύνολο νέων και ανεξάρτητων παραγόντων σε σχέση με τις προηγούμενες τοπικές νεολιθικές παραδόσεις (Διμήνι, Σέσκλο) έκαναν την εμφάνισή τους σιγά-σιγά στην Ελλάδα κατά τις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. και συνέθεσαν σταδιακά τη φυσιογνωμία ενός αρκετά σύνθετου πολιτισμού, στον οποίο οι επιδράσεις της Ανατολής αναμείχθηκαν με κυκλαδικές και κρητικές επιρροές. Ο πολιτισμός αυτός είχε ήδη από την πρώτη φάση του (πρωτοελλαδική) έναν καθαρά αστικό χαρακτήρα. Τα σπίτια ήταν ορθογώνια, με ένα ή περισσότερα δωμάτια, που ορισμένες φορές ήταν αψιδωτά (Ορχομενός)· τα θεμέλια ήταν λίθινα, αλλά οι τοίχοι κατασκευάζονταν από πλίθους. Παρότι η οικονομία ήταν κυρίως αγροτική (ήταν γνωστή και η αμπελουργία), η βιοτεχνία και το εμπόριο διαδραμάτιζαν επίσης σημαντικό ρόλο. Υλικά όπως ο κασσίτερος, ο χαλκός, ο χρυσός και ο άργυρος εισάγονταν από άλλα μέρη και η επεξεργασία τους γινόταν επί τόπου· οι εισαγωγές αφορούσαν επίσης και έτοιμα προϊόντα (κρητικές σφραγίδες, τηγανοειδή σκεύη και μαρμάρινα ειδώλια από τις Κυκλάδες). Τα αγγεία στην αρχή κατασκευάζονταν από σκούρο πηλό, ήταν στιλβωτά και διακοσμημένα με εγχαράξεις· αργότερα επιστρώνονταν με ένα μεταλλικό σκουρόχρωμο βερνίκι. Χαρακτηριστικά σχήματα ήταν η σαλτσιέρα, ο ασκός και η οινοχόη. Οι τάφοι της περιόδου αυτής διέφεραν πολύ από τόπο σε τόπο· υπήρχαν τάφοι με περισσότερους από έναν νεκρούς, σκαμμένοι στον βράχο (στις Ζυγουριές), αλλά και λίθινοι κιβωτιόσχημοι τάφοι, όπου ο νεκρός θαβόταν σε συνεσταλμένη στάση. Η δεύτερη φάση του ε.π. (μεσοελλαδική) άρχισε γύρω στο 2000 π.Χ., με την καταστροφή του Ορχομενού και άλλων κέντρων, που προκλήθηκε πιθανόν από την αιφνίδια εισβολή ενός νέου πολεμικού λαού. Την ίδια περίοδο εμφανίστηκε μια νέα κατηγορία αγγείων, με μαύρη στιλπνή ή φαιά επιφάνεια και χαρακτηριστικά σχήματα την κύλικα και τον κάνθαρο –τα αποκαλούμενα μινύεια αγγεία· εμφανίστηκαν επίσης άφθονα όπλα. Παράλληλα, παρατηρήθηκε μια αξιοσημείωτη συγκέντρωση του πληθυσμού στα μεγαλύτερα κέντρα, καθώς και ορισμένοι άλλοι μικρότεροι παράγοντες. Με βάση το στοιχείο ότι από την εποχή αυτή έως την κάθοδο των Δωριέων (περίπου 1000 π.Χ.) ο πολιτισμός συνεχίστηκε αδιάλειπτα στην Ελλάδα, μπορούμε ίσως να αναγνωρίσουμε στους φορείς του μεσοελλαδικού πολιτισμού τους προγόνους των ελληνικών φυλών. Ο ελλαδικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την 3η και 2η χιλιετία π.Χ. Στη φωτογραφία, ερείπια των τειχών της Λέρνας της πρωτοελλαδικής περιόδου (περ. 2800 - 2000). Ο θησαυρός του Μινύα, θολωτός τάφος (ο Παυσανίας τον αναφέρει ως υπόγειο θησαυροφυλάκιο) που έχει το ίδιο σχήμα με τον θολωτό τάφο του Ατρέα στις Μυκήνες.